Twice Shy: Dánta Grá Seamus Heaney á phlé

Tá dánta di i ngach ceann dá dhá chnuasach déag a mhair breis is daichead bliain. Dar le Foster (2020, lch. 70), a chuid dánta grá ó Field Work, ina measc “The Skunk”, 'léiriú éascaíocht agus éacht a bhíonn in easnamh go minic sa seánra'. Léiríonn a chuid dánta a n-aistear roinnte ón rabhadh tosaigh a thug siad le linn a gcéad siúlóide in "Twice Shy", díreach go dtí 'the renewal of love in the ambulance' tar éis dó stróc a bhaint amach in 2006 in "Chanson d'Aventure" (McCrum, 2009). Léiríonn siad an chaoi a n-athraíonn grá thar shaolré agus na ceachtanna grá agus comhréiteach a fhoghlaimítear ar an mbealach. 

I litir álainn chuig a dhlúthchara, Seamus Deane, ar an 9 Nollaig 1964 agus é i gColáiste Oiliúna Naomh Seosamh, roinn Heaney an scéala faoina rannpháirtíocht le Marie agus a bpleananna chun pósadh an Lúnasa ina dhiaidh sin. Dúirt sé ‘Táimid thar a bheith sásta agus creidimid gur féidir linn fanacht mar sin ar feadh an tsaoil.’ D’fhógair sé go raibh a fhios aige ón tús ‘gurb í an cailín a bhí le seilg – ach anois ní cairéal an oiread sin í, ach slí mhaireachtála.’ (Reid, 2023, lch. 4). Míneoidh sé níos déanaí tábhacht a bhainis i gcomhrá le Dennis O’Driscoll (2008, lch. 254), ag cur síos ar an imeacht mar ‘unhoming’ ina bhfuil an chéad chiorcal briste agus an nasc idir an tuismitheoir agus an leanbh athraithe go deo. 

Scríobh sé:  

‘Caithfidh tú a bheith sách neamhaibí gan an t-athrú saoil a mhothú ag an am sin. An nóiméad sin sa tacsaí, mar shampla, nuair a thiomáineann tú araon agus a n-aghaidheanna agus áiteanna imithe, ‘le hathnuachan, le hathchóiriú, i bpatrún eile’ Tá sé siabhránach ceart go leor, agus sin an fáth go bhfanann sé leat.’ 

I gceann dá dhánta is luaithe, “Scafolding”, rinne sé an ráiteas dána ar bhunsraith dhaingean a gcomhpháirtíochta, mar a scríobh sé: 

'So if, my dear, there sometimes seem to be 

Old bridges breaking between you and me 

Never fear. We may let the scaffolds fall 

Confident that we have built our wall.' 

 

Bhí an dán seo ar cheann de thrí dhán, taobh le “Digging” agus “Storm on the Island” a d’fhoilsigh Heaney san iris New Statesman i mí na Nollag 1964. Chuaigh Charles Monteith, an t-eagarthóir filíochta ag teach foilsitheoireachta Faber and Faber, i dteagmháil le Heaney faoina chéad chnuasach a fhoilsiú, ag míniú gur léirigh a shaothar gealltanas cinnte (Faber, 2019, lch. 287). Scaoileadh Death of a Naturalist díreach dhá bhliain ina dhiaidh sin agus réitigh sé an bealach do ghairm bheatha urghnách sa litríocht a bhainfeadh buaicphointe Nobel amach in 1995 i ndeireadh na dála. Tá “Scaffolding” ar cheann de roinnt dánta grá óna chéad chnuasach a léiríonn an ról atá aici mar phríomhfhachtóir ina fhorbairt mar fhile (Parker, lch. 72). Mar gheall ar an ghaois agus an meon dochreidte atá sa dán seo, cuireann go leor lánúin Éireannacha é ina searmanas bainise. 

Mar sin féin, tá ómós níos lú aithne dá bhean chéile in Death of a Naturalist, dar teideal ‘Poem’ áit a léiríonn sé a dhóchas go mbeidh sé ina fhear céile atá tuillte ag Marie. Fógraíonn sé: 

‘Love, you shall perfect for me this child 

Whose small imperfect limits would keep breaking: 

Within new limits now arrange the world 

And square the circle: four walls and a ring.’ 

 

Rinne Heaney cur síos ar a chuid dóchais tosaigh le comhpháirtíocht bhuan ón gcéad siúlóid le chéile ina dhán “Twice Shy”, a bhronn sé ar Marie go gairid i ndiaidh na hócáide. Ar dtús bhí sé ag smaoineamh ar ‘On the Embankment’ a thabhairt air, ach sa deireadh shocraigh sé ar an teideal deiridh, “Twice Shy” a luann a n-eispéiris san am atá caite agus an aire a thug siad agus iad ag glacadh a gcéad chéimeanna trialacha ina saol le chéile. 

Críochnaíonn an dán leis an nochtadh: 

'Still waters running deep 

Along the embankment walk' 

Idir an dá linn, in ‘Tate’s Avenue’, atá le feiceáil sa dara cnuasach deireanach de chuid Heaney, District and Circle, chuir sé in iúl an difríocht idir sceitimíní agus neamhchiontacht an ghrá óig agus an tuiscint níos doimhne a d’fhorbair idir é féin agus a bhean chéile le himeacht ama. Faoi dheireadh an dáin, tá an chonclúid chumhachtach bainte amach ag Heaney: 

'When we moved. I had your measure and you had mine.' 

 

Thug ‘The Clothes Shrine’ óna chéad bhailiúchán tar éis na mílaoise, Electric Light, mionsonraí ar an ‘whole new sweetness’ a bhaineann le cónaí le chéile i laethanta tosaigh a bpósta. Mar sin féin, feidhmíonn an dán freisin mar ardán chun a mheas ar chumas Marie cothromaíocht a fháil idir an saol mar bhean agus mar mháthair ghnóthach. Chun béim a leagan ar an bpointe seo, déanann sé í a chur i gcomparáid le Naomh Bríd a bhfuil cuimhne uirthi as a cuid cáilíochtaí comhbhá agus cothú, agus scríobhann: 

'The damp and slump and unfair 

Drag of the workaday 

Made light of and got through 

As usual, brilliantly.' 

Ag cur síos ar an tábhacht a bhain lena n-aistriú go Co. Chill Mhantáin in 1972, dúirt sé le Michael Parker (1993, lch. 167) ‘go dtógann sé tamall aithne a chur ar conas pósadh. Is é an rud a tharla dúinn go pearsanta mar lánúin, mar theaghlach, ná gur phós muid arís ar bhealach difriúil. Thosaigh muid an saol arís le chéile.' 

 

Ina alt le déanaí san Atlantic, chuir Caitlin Flanagan, iníon cara le Heaney, Tom Flanagan, an ceann is fearr air nuair a dúirt sí gurbh í Marie pointe na hoibríochta ar fad i gcónaí, d’iompaigh an cairéal slí beatha’ (Flanagan, 2024). 

 

Chun tuilleadh a fhoghlaim faoi dhánta grá áille Heaney, tabhair cuairt ar ár dtaispeántas Seamus Heaney: Éist Anois Arís áit ar féidir leat tú féin a thumadh ina shaol agus ina shaothar dochreidte. 

 

-----

Foinsí

• ​​Faber, T. (2019), Faber agus Faber: The Untold Story. 1ú eag. Londain: Faber agus Faber Teoranta. 
• ​Flanagan, C. (2024), The Atlantic’s January Cover Story: Caitlin Flanagan on What the Poet Seamus Heaney Gave Her. The Atlantic, 9 Nollaig.  
• ​O'Driscoll, D. (2009), Stepping Stones: Interviews with Seamus Heaney. 2ú heag. Londain: Faber agus Faber Teoranta. 
• ​Parker, M. (1993), Seamus Heaney: The Making of the Poet. 1ú eag. Iowa: Ollscoil Iowa Press.