Saothar Margaret Clarke do Bhord Margaíochta na hImpireachta

Inár mbailiúchán ábhar gearrshaolach tá póstaer a chuir Bord Margaíochta na hImpireachta amach in 1930, a dhear an t-ealaíontóir Éireannach Margaret Clarke (1881–1961). Feictear san íomhá bean óg ar fheirm agus cearca, muca agus ainmhithe feirme eile timpeall uirthi.

Nuair a bhí Margaret Clarke ag déanamh taighde dá dearaí coimisiúnaithe do Bhord Margaíochta na hImpireachta scríobh a fear céile, an t-ealaíontóir gloine dhaite Éireannach agus an t-ealaíontóir grafach Harry Clarke (1889–1931), litir dar dáta 14 Samhain 1929. Sa litir seo, molann Harry do Margaret cuairt a thabhairt ar an Leabharlann Náisiúnta mar chuid dá taighde dá dearaí. Scríobh sé:

Ach idir an dá linn cén fáth nach dtéann tú chuig an Leabharlann Náisiúnta—labhair le Best (an Dr Best atá air creidim) agus déanfaidh sé mórán duit—coinníonn siad cóipeanna de na tréimhseacháin thábhachtacha ar fad agus bheadh pictiúir iontu siúd a eisíodh thart ar thréimhse na stailce guail—chomh maith le carn leabhar a bheith acu ar an ábhar mar tá sé ar cheann de na cinn is tábhachtaí in Éirinn... Tá súil agam go mbeidh tú in ann dul trí na póstaeir—ba bhreá liom a bheith in ann cabhrú leat.

Léiríonn an litir seo feasacht ó fhigiúirí seanbhunaithe i mBaile Átha Cliath ar na buntáistí agus na hacmhainní atá ar fáil sa Leabharlann Náisiúnta. Go dtagraíonn Harry don Dr de réir a ainm, mar fhigiúr laistigh den Leabharlann a bheadh in ann cabhrú le Margaret lena cuid taighde, léiríonn sé a chur amach ar an NLI.

Tagraíonn an Dr Best do Richard Irvine Best (1872–1959) iarStiúrthóir ar an Leabharlann Náisiúnta. Thosaigh Best ag obair sa Leabharlann in 1904—ceapadh é ina Phríomh-Leabharlannaí in 1924 agus ansin ina Stiúrthóir go dtí gur éirigh sé as in 1940. Scríobh sé go mór ar an bhfileolaíocht agus ar an litríocht Cheilteach. Cé nár fhreastail sé ar an ollscoil, bhí Harry ceart é féin a cheartú chun Dr a áireamh, mar go bhfuair Best Dochtúireacht Oinigh Litreacha ó Ollscoil na hÉireann (1920) agus Dochtúireacht Oinigh sa Litríocht ó Choláiste na Tríonóide (1923).

Maidir lena coimisiún, bhí Margaret ag lorg eolais faoi thionscal an ghuail don cheathrú dearadh ina sraith póstaer cúig chuid. Níl ach an chéad trí cinn ag NLI.

Tháinig an coimisiún ó Bhord Margaíochta na hImpireachta (EMB) – roinn i rialtas na Breataine ó 1926 go 1933. Theastaigh ón mBreatain iomaíocht idirnáisiúnta a sheasamh ó earraí allmhairithe agus “rogha Impireachta” a bhunú. Thacaigh EMB leis an sprioc seo trí ábhair phoiblíochta a dhéanamh a chuir earraí de chuid na hImpireachta chun cinn agus a spreag an tomhaltachas ag pobal na Breataine.  

Eisceacht ab ea na póstaeir d'earraí Éireannacha—sa mhéid is gur dearthóirí Briotanacha a rinne gach dearadh eile, ach ealaíontóirí Éireannacha a rinne na hábhair d'earraí Éireannacha. Ba é sin idirghabháil John Dulanty, Coimisinéir Trádála na hÉireann i Londain, a bhí an-chairdiúil le scríbhneoirí agus ealaíontóirí Éireannacha. Íocadh 275 punt le Clarke as a cuid dearaí agus bhuaigh sí duais an Publicity Club of London don phóstaer is mó éilimh i Sasana in 1931.

Eisceacht ar an riail ab ea póstaeir Clarke féin freisin. De ghnáth, bhí róil dhochta inscne sna póstaeir le fir mar tháirgeoirí maithe agus mná mar thomhaltóirí. Mar sin féin, i radhairc tosaigh Clarke tá "an fheirm go mór faoi smacht ag bean feirme." Cé go raibh fonn ar Clarke a cuid cuspóirí féin a chur san áireamh sa dearadh, bhí Saorstát Éireann freisin. Bheadh sé de chumas ag na póstaeir ní hamháin cur leis an trádáil fhrithpháirteach, ach féiniúlacht Éireannach a léiriú thar lear freisin.

Diúltaíodh sa deireadh do dhearadh an ealaíontóra Éireannaigh Paul Henry don EMB toisc gur shíl an Saorstát gur íomhá turasóireachta a bhí ann, seachas éifeachtúlacht talmhaíochta a chur i dtábhacht. Cé go raibh an tArd-Choimisinéir reatha James MacNeill ag iarraidh glacadh le gach iarracht seachas “luach fógra den chineál seo a chailleadh i bpreas na Breataine saor ó chostas.” Mar sin féin, theastaigh ón EMB go nglacfadh an Saorstát leis na híomhánna. Léirítear an méid sin i litir a sheol John Dulanty chuig Margaret ar an 10 Eanáir 1930. Tar éis dó athruithe féideartha ar réimsí den dearadh a phlé, agus sonraí na n-íocaíochtaí agus na chéad chéimeanna eile, scríobhann sé:

Ba mhaith liom pointe deiridh amháin a dhéanamh agus is é sin gur cheart dúinn iarracht a dhéanamh an Roinn Talmhaíochta i mBaile Átha Cliath a chur ar an bpóstaer. Mar a mhínigh mé duit, is é Bord Margaíochta na hImpireachta a íocfaidh as an obair agus a bhfuil a dtuairim críochnaitheach dá bhrí sin ach tá siad imníoch a rá go bhfuil cead an Tiarnais lena mbaineann ag a bpóstaeir.

Fuair pictiúir Margaret Clarke ardmholadh—ó Bhord Margaíochta na hImpireachta, ón Saorstát, agus ón bpobal—agus sa lá atá inniu ann tá na dearaí sin ag an Leabharlann Náisiúnta, na dearaí céanna ar thug sí cuairt ar ár Seomra Léitheoireachta chun taighde a dhéanamh lena n-aghaidh.

-----

Foinsí

• Imagining Empire in the 1920s: Póstaeir de Bhord Margaíochta na hImpireachta – Cartlann Náisiúnta na Ríochta Aontaith, Katherine Howell
• Selling Empire: The Empire Marketing Board – The Open University, Karl Hack
• The Empire Marketing Board, 1926-33: Britain’s failed attempt at soft trade policy – Centre for Economic Policy Research, Brian Varian, David Higgins
• Marketing the Free State in Britian – History Ireland, Billy Shortall